Gıda İntoleransı (Gıda Duyarlılılığı) Nedir?
İnsan vücuduna giren ve kanda kendine özgü bir karşıt madde oluşturan yabancı maddelere “antijen”, oluşturulan karşı maddeye ise “antikor” adı verilir. Bazı gıdalara karşı gelişen antikorlarla birlikte oluşan antijen-antikor komplekslerinin dokularda birikmesiyle oluşur. Bu kompleksler doku düzeyinde hasara yol açar. Gıdaların yanında gıda katkı maddeleri de gıda duyarlılığına neden olabilir. Örnek olarak; peynirin içeriğinde bulunan aminler, kahvede bulunan kafein, işlenmiş etlerde bulunan nitrat, birçok besinde lezzet arttırıcı olarak kullanılan monosodyum glutamat ve şarap yapımında kullanılan sülfit verilebilir.
Gıda duyarlılığının başlıca belirtileri;
- Hazımsızlık, şişkinlik ve karın ağrısı.
- Kabızlık ve ishal.
- Mide bulantısı ve kusma.
- Baş ağrısı.
- Halsizlik ve sürekli yorgun hissetme.
- Kas ve eklem ağrıları.
- Kilo almada ve vermede zorluk.
- Kaşıntı ve ürtiker.
- Sivilcelenme.
- İrritabl bağırsak sendromu ve geçirgen bağırsak sendromu.
Gıda alerjisi nedir?
Besin alerjisi ilk defa 1901 senesinde inek sütü ve 1912 senesinde yumurta alerjisi ile karşımıza çıkmıştır. Besin alerjileri günümüzde sıklıkla karşımıza çıkmaktadır. Besin alerjisi görülme sıklığının artış sebebi sınırlı çeşitlilikteki besinlerin sürekli tüketilmesi ve besinlere eklenen yüksek düzeyde koruyucu maddedir. İnsan vücuduna giren antijen bir allerjiye yol açarsa “allerjen” adını alır. Alerji vücudun yabancı olarak tanımladığı maddelere karşı yaptığı bir savunma yöntemidir. Bu savunmanın yüksek dozda olması vücudu rahatsız edici etkiye sahiptir. Gıda alerjisi reaksiyonlarına immünogloblün antikorları (IG) ve immünogloblün E (IgE) aracılık eder. IgE aracılı alerjik reaksiyonlar alerjenle temastan birkaç dakika sonra reaksiyonların başlamasına sebep olurlar.
Gıda Duyarlılığı ve Gıda Alerjisi Aynı Kavram Mıdır?
Gıda duyarlılığı ve besin alerjisi benzer belirtilere sahiptir ancak farklı kavramlardır. Örneğin gıda alerjisinde ölümcül olma riski varken gıda duyarlılığında yoktur. Gıda alerjisi dakikalar içinde bulgu verir ve düşük gıdalarda bile reaksiyon verir, gıda duyarlılığı saatler hatta günler içinde bulgu verebilir ve tüketimi arttıkça bulgular belirginleşir. Gıda duyarlılığı gıda alerjisine göre daha yaygın görülür.
Bir Tedavi Yöntemi Olarak Eliminasyon Diyeti
En yaygın olarak gıda duyarlılığı tedavisinde kullanılan eliminasyon diyeti birçok besin reaksiyonunun hem tanısında hem de tedavisinde kullanılmaktadır. Bu diyetin sonucunda şüpheli olarak kabul edilen besinler diyetten çıkarılmalıdır. Bu diyet için en önemli nokta vitamin ve mineral eksikliklerinin olmaması için diyetten çıkarılan besinin en uygun besin ile tamamlanmasıdır.
Cilt problemleri, bağırsak hastalıkları ve migren gibi birçok hastalığın da tedavisinde kullanılan eliminasyon diyeti 2 aşamadan oluşmaktadır ve yaklaşık 4-6 hafta uygulanmaktadır. İlk aşamada vücudun reaksiyon gösterebileceği bütün besinler diyetten çıkarılır. 2-4 hafta boyunca bu şekilde ilerlenir. Tüm belirtiler düzeldikten sonra hangi besinlerin reaksiyon gösterdiğinin anlaşılması için yavaşça tekrar diyete eklenir. Yiyecekler belirlendikten sonra tamamen beslenme planından çıkarılır.
Eliminasyon diyeti sürecinde ilk olarak şekerli besinler çıkarılır. Sonrasında sırayla gluten içeren besinler, süt ve süt ürünleri, yumurta, işlenmiş etler ve deniz mahsülleri çıkarılır. Bunun dışında reaksiyon gösterebileceği düşünülen tüm besinler çıkarılmalıdır.
Eliminasyon diyeti kilo vermenin yanında birçok bağırsak rahatsızlığı, egzama ve migren gibi hastalığın iyileşme sürecinde de kullanılmaktadır.
Eliminasyon Diyetinin Önerildiği Diğer Alanlar
Eliminasyon diyeti gıda duyarlılığı tedavisinin yanında dikkat eksikliği, hiperaktivite bozuklukları ve otizm spektrum bozukluklarında da tedavi edici bir yöntem olarak kullanılabilir. Yapılan çalışmalar gluten veya kazeinin eliminasyon diyetiyle sınırlandırılması sonucunda bu hastalıkların belirtilerinde gözle gözülür azalmalar olduğunu göstermiştir. Özellikle otizm spektrum bozukluğu olan çocuklarda bağırsak geçirgenliğinin artması nedeniyle eliminasyon diyeti tedavilerine dahil edilmelidir.
Eliminasyon Diyeti Zararlı Mıdır?
Eliminasyon diyetinin herhangi bir zararı bulunmamaktadır. Ancak uzun süreli besin kısıtlamalarında vitamin mineral eksikliğine sebep olabilmektedir. Bu nedenle takibi çok önemlidir.
Eliminasyon diyetini uygulayarak, kişilerin duyarlılığı olan besinleri tespit etmek çok zaman alıcı olduğundan dolayı, kan örneği alınarak hızlı bir şekilde sonuçlanan gıda duyarlılığı testi aracığıyla kişilerde sindirim sisteminde rahatsızlık, hazımsızlık, şişkinlik gaz ve duyarlılığa neden olan besinleri teşhis etmek artık çok kolaylaşmıştır.